Gaia hay Gaea (tiếng Hy Lạp cổ đại: Γαῖα, phiên âm: Gaîa, có nghĩa là “đất” hoặc “mặt đất”) là hiện thân của Trái Đất. Gaia được xem là mẹ tổ tiên, có thể sinh con mà không cần bạn tình, của tất cả sự sống. Bà là mẹ của Thần Trời Uranus, và từ mối quan hệ với ông, bà sinh ra các Titan, Cyclops và Người khổng lồ. Bà cũng mẹ của Thần Biển Pontus và từ mối quan hệ với ông, bà sinh ra các vị thần biển nguyên thủy. Trong thần thoại La Mã, Gaia được gọi là Terra.
| Gaia | |
 |
|
| Tên gọi khác | Gaea, Ge, Đất mẹ |
| Đại diện cho | Trái Đất |
| Bạn đời | Uranus và Tartarus (Thần Nguyên Thủy) |
| Con cái |
Kyklopes, Hekatonkheires, Cronus, Hyperion, Koios, Krios, Okeanus, Iapetos, Rhea, Theia, Themis, Tethys, Mnemosyne,Phoibe, Typhon, Ekhidna, Antaios |
| Biểu tượng |
Trái cây, ngũ cốc |
| Gia đình |
Khaos (cha mẹ), Nyx, Tartarus và Erebos (anh chị em) |
Thông tin cơ bản
Nhà thơ ca Hy Lạp vĩ đại nhất Homer coi Gaia là một thực thể vật chất độc lập, không thể hình dung rõ ràng theo hình dạng nhân hóa. Gaia dường như không có hoạt động cá nhân nào đáng kể. Nhưng trong các bài thơ của Hesiod, Gaia được nhân cách hóa và có vai trò quan trọng trong sự phát triển của thế giới.
Bà là người nuôi dưỡng Zeus và mang danh hiệu “Kourotrophos”. Kourotrophos thường được dùng để chỉ các nữ thần bảo vệ và nuôi dưỡng trẻ em, gắn liền với việc chăm sóc và bảo vệ sự sống trẻ nhỏ.
Trong các bài thánh ca Homeric, định nghĩa dành cho Gaia được diễn giải rõ ràng và chi tiết hơn. Bà là Mẹ của các vị thần, là nữ thần mang đến sự sống và ban phước lành cho con người. Bà được gọi là “pammē̄tōr” (mẹ của muôn loài), người nuôi dưỡng mọi thứ. Trong bài thánh ca gửi đến Apollo, bà còn được gọi là “pheresvios” (người mang sự sống).
Thần thoại
Theo tác phẩm của thi sĩ Hy Lạp Hestiod
Sự ra đời của Gaia, Uranus và các Titan
Theogony của Hesiod kể lại rằng, sau Chaos, thực thể nguyên thủy của vũ trụ, Gaia (Đất) đã xuất hiện, trở thành chỗ ngự vĩnh cửu của các vị thần bất tử tại đỉnh Olympus. Tiếp sau Gaia là Tartarus mờ mịt, nằm sâu trong lòng đất rộng lớn, và sau đó là Eros, vị thần của tình yêu. Hesiod cho biết Gaia đã sinh ra Uranus (Trời), sau này là bạn đời của bà, có thể “bao phủ bà từ mọi phía”. Gaia cũng sinh ra Ourea (Núi) và Pontus (Biển), “không qua sự giao hợp ngọt ngào của tình yêu” (tức là không có cha).
Sau đó, cùng với Uranus, con trai của mình, Gaia sinh ra các Titan. Hesiod viết:
She lay with Heaven and bore deep-swirling Oceanus, Coeus and Crius and Hyperion and Iapetus, Theia and Rhea, Themis, and Mnemosyne and gold-crowned Phoebe and lovely Tethys. After them was born Cronos (Cronus) the wily, youngest, and most terrible of her children, and he hated his lusty sire.
Dịch:
Bà nằm cùng với Bầu Trời và sinh ra Oceanus cuồn cuộn sâu thẳm, Coeus và Crius, Hyperion và Iapetus, Theia và Rhea, Themis, Mnemosyne, Phoebe đội vương miện vàng và Tethys xinh đẹp. Sau đó, Cronos (Cronus) ra đời, người con trai út khôn ngoan và tàn bạo nhất trong các con, và hắn ghét cay ghét đắng cha đẻ của mình.”
Các hậu duệ khác và sự kiện thiến Uranus
Theo Hesiod, Gaia với con trai Uranus tiếp tục sinh thêm nhiều hậu duệ khác. Đầu tiên là những gã khổng lồ Cyclopes một mắt gồm Brontes (“Sấm sét”), Steropes (“Chớp”), và Arges (“Sáng chói”). Tiếp đến là những Hecatonchires (sinh vật có một trăm cánh tay và năm mươi cái đầu) gồm Cottus, Briareos, và Gyges.
Khi Cyclopes và Hecatonchires ra đời, Uranus ghê tởm hình dáng kì dị của họ nên bí mật giam cầm những đứa con này ở một nơi bên trong cơ thể của Gaia khiến bà đau khổ khôn xiết. Vì vậy, Gaia lập một kế hoạch trả thù và lật đổ ông ta. Bà tạo ra một lưỡi liềm xám (hoặc bằng kim cương adamantine), đưa cho Cronus đi thiến Uranus nhân lúc ông ta đến gần Gaia để gần gũi. Máu của Uranus chảy xuống đất cũng chính là Gaia và các Erinyes (nữ thần báo thù), các Giants (người khổng lồ), và Meliae (các nữ thần cây tần bì) ra đời. Tinh hoàn của Uranus rơi xuống biển, sủi bọt và nữ thần Sắc đẹp Aphrodite bước ra.
Bà cũng quan hệ với người con trai khác tên Pontus và có những người con như Nereus, Thaumas, Phorcys, Ceto, và Eurybia.
Titanomachy
Cronus nhận được lời tiên từ Gaia rằng số phận của ông cũng sẽ giống Uranus, bị con mình lật đổ. Chính vì thế, ông nuốt chửng từng đứa trẻ do người chị gái, đồng thời là vợ, Titan Rhea sinh ra. Khi Rhea mang thai đứa con út, Zeus, bà tìm đến Gaia để cầu cứu. Gaia liền bày mưu cho Rhea tráo đứa trẻ mới sinh với hòn đá và đưa cho Cronus ăn thịt. Zeus thoát nạn và Gaia sau đó chăm sóc Zeus.
Nhờ lời khuyên của Gaia giải phóng các Cyclopes và Hecatonchires đang ở dưới vực sâu, Zeus có thêm nguồn lực hỗ trợ đánh bại các Titan. Tuy nhiên, sau đó, Gaia cùng Tartarus sinh ra quái vật Typhon, thách thức cuối cùng đối với quyền lực của Zeus.
Theo nhiều nguồn tài liệu khác
Theo nhà sử thi La Mã Hyginus, Terra (Trái Đất, tương đương Gaia trong thần thoại Hy Lạp), Caelus (Bầu Trời, tương đương Uranus), và Mare (Biển) là con của Aether và Dies (Ngày, tương đương Hemera trong thần thoại Hy Lạp). Cùng với Aether, Terra sinh ra Dolor (Đau đớn), Dolus (Dối trá), Ira (Phẫn nộ), Luctus (Tang tóc), Mendacium (Nói dối), Iusiurandum (Lời thề), Vltio (Báo thù), Intemperantia (Tham lam), Altercatio (Tranh cãi), Oblivio (Lãng quên), Socordia (Lười biếng), Timor (Sợ hãi), Superbia (Kiêu ngạo), Incestum (Loạn luân), Pugna (Đánh nhau), Oceanus (Đại dương), Themis, Tartarus, Pontus, các Titan, Briareus, Gyges, Steropes, Atlas, Hyperion, Polus, Saturn, Ops, Moneta, Dione, và các Eriny (Alecto, Megaera, và Tisiphone).
Với Tartarus, Terra trở thành mẹ của các Gigantes (Khổng lồ), bao gồm Enceladus, Coeus, Ophion, Astraeus, Pelorus, Pallas, Emphytus, Rhoecus, Ienios, Agrius, Palaemon, Ephialtes, Eurytus, Theomises, Theodamas, Otos, Typhon, Polybotes, Menephiarus, Abseus, Colophomus, và Iapetus.
Tuy nhiên, theo học giả Apollodorus, Gaia và Tartarus là cha mẹ của Echidna.
Có một lần thần Hephaestus cố gắng cưỡng ép Athena, nhưng nữ thần đã đẩy ông ra khiến ông xuất tinh lên đùi của bà. Athena lau sạch tinh dịch và ném xuống đất, điều này khiến Gaia thụ thai. Gaia sau đó sinh ra Erichthonius của Athens, người được Athena nhận làm con của mình.
Sử thi Hy Lạp Nonnus mô tả một câu chuyện tương tự, trong đó Aphrodite trốn chạy khỏi người cha đầy dục vọng là Zeus.Khi không thể bắt được Aphrodite, Zeus từ bỏ và làm rơi tinh dịch xuống đất, điều này khiến Gaia thụ thai. Kết quả là sự ra đời của những Centaur xứ Cyprus.
Gaia căm ghét cách Zeus đối xử với các Titan nên bà sinh ra Gigantes để chống lại Zeus. Một lời tiên tri nói rằng Gigantes, được sinh ra từ máu của Uranus, không thể bị các vị thần giết chết, nhưng có thể bị tiêu diệt với sự giúp đỡ của một người phàm. Biết được điều này, Gaia tìm kiếm một loại cây đặc biệt có thể bảo vệ Gigantes khỏi người phàm. Tuy nhiên, trước khi Gaia có thể tìm được, Zeus cấm thần Bình minh Eos, thần Mặt trăng Selene và thần Mặt trời Helios chiếu sáng trần gian để ông tự mình thu hoạch toàn bộ giống cây này. Ô còn nhờ Athena triệu tập Hercules đến hỗ trợ đánh bại Gigantes.
Theo Hesiod, Orion, khi đang đi săn cùng Artemis và mẹ bà là Leto, đã dõng dạc tuyên bố sẽ giết mọi loài động vật trên trái đất. Gaia, tức giận trước sự khoác lác ấy, gửi một con bọ cạp khổng lồ đến giết ông. Sau khi Orion chết, Zeus mang ông và con bọ cạp lên bầu trời tạo thành các chòm sao Theo Ovid, Gaia, vì một lý do nào đó, đã gửi con bọ cạp đến giết Leto, và Orion bị giết khi đang cố gắng bảo vệ bà.
Khi vị thần gió bắc Boreas giết Pitys, một nữ thần rừng Oread, vì cô từ chối ông và chọn Pan thay thế, Gaia đã thương xót cô gái xấu số và biến cô thành một cây thông.
Theo một dị bản ít được biết đến, Elaea, một vận động viên tài năng đến từ Attica, bị đồng đội sát hại vì ghen tuông và đố kỵ tài năng. Gaia đã biến cô thành cây ô-liu để tôn vinh Athena. Gaia cũng biến chàng trai trẻ Libanus thành cây hương thảo khi cậu bị những kẻ bất kính sát hại.
Zeus che giấu Elara, một trong những người tình của ông, khỏi Hera bằng cách giam giữ bà dưới lòng đất. Con trai của ông với Elara, khổng lồ Tityos, đôi khi được coi là con của Gaia, nữ thần đất.
Gaia cũng đã ban sự bất tử cho Aristaeus
Con cái
- Piton, Feme, Karpoi, Aergia, và Penthos (không có cha)
- Nereus, Keto, Phorkys, Aigaios, Eurybia, và Thaumant (Con với Pontos)
- Cronus, Okeanos, Hyperion, Koios, Krios, Iapetos, Rhea, Tethys, Theia, Phoibe, Mnemosyne, Themis, Elder Kyklopes, và Hekatonkheires (Con với Uranus)
- Giants, Erinyes, và Meliads (Con từ máu của Uranus)
- Typhon, Ekhidna, và Kampe (Con với Tartarus)
- Antaios, Kharybdis, và Kreousa (Con với Poseidon)
- Agdisits và Manes (Con với Zeus)
- Bisaltes (Con với Helios)
