Demeter (tiếng Hy Lạp cổ đại: Δημήτηρ) là nữ thần Olympus của nông nghiệp, lúa mì và bánh mì, là những nguồn nuôi dưỡng chính của nhân loại. Các danh hiệu tôn thờ của bà bao gồm Sito (σίτος: lúa mì) mang nghĩa người ban phát thực phẩm hoặc ngũ cốc, và Thesmophoros (θεσμός: trật tự thiêng liêng, luật lệ bất thành văn), biểu tượng cho sự tồn tại văn minh trong xã hội nông nghiệp.
Theo thần học có hệ thống, Demeter là con gái của Cronus và Rhea, là chị của Zeus và là mẹ của Persephone và Zagreus. Bà đã dạy cho loài người nghệ thuật gieo trồng và cày cấy, giúp họ thoát khỏi cuộc sống du mục. Vì thế, Demeter còn được xem là nữ thần của xã hội có trật tự. Tầng lớp nông dân rất yêu mến và tôn kính bà. Là một nữ thần của sự sinh sôi nảy nở, đôi khi câu chuyện về Demeter được đồng nhất với Rhea và Gaia.
Mặc dù Demeter thường được miêu tả đơn giản là nữ thần của mùa màng, bà cũng nắm quyền quản lý sự thiêng liêng của hôn nhân, luật thần thánh và vòng tuần hoàn của sự sống và cái chết. Bà và con gái Persephone là hai nhân vật trung tâm trong Các Bí Ẩn Eleusinia (the Eleusinian Mysteries), một nghi lễ tôn thờ có trước khi xuất hiện các vị thần Olympus.
Trong nghệ thuật cổ đại, Demeter là một người phụ nữ dáng ngồi trang nghiêm, đôi lúc đội một vòng hoa làm từ lúa mì. Tượng nổi tiếng nhất về bà là tác phẩm do Knidos tạo ra vào giữa thế kỷ thứ 4 TCN. Các biểu tượng thường thấy là trái cây trồng trên đất và ngọn đuốc, liên quan đến cuộc tìm kiếm con gái Persephone. Linh thú của Demeter bao gồm con rắn (một loài động vật gắn liền với đất) và con lợn (một biểu tượng của sự sinh sôi nảy nở).
| Demeter | |
 |
|
| Tên khác | Ceres (thần thoại La Mã) |
| Bảo hộ | Nông nghiệp, mùa màng, thực phẩm, lúa, bánh mì |
| Linh thú | Con lợn, con rắn |
| Con cái | Persephone, Areion, Despoine, Ploutos và Khrysothemis |
| Tình nhân | Zeus, Poseidon, Iasion và Karmanor |
| Biểu tượng | Cây bắp ngô, mái vòm lúa mì, ngọn đuốc, lớn và rắn |
| Gia đình |
Cronus và Rhea (cha mẹ) |
Thần thoại
Sự ra đời
Demeter là con thứ hai của Cronus và Rhea, sau Hestia và trước Hera. Ngay khi vừa sinh ra, bà đã bị Kronos nuốt chửng nhưng may mắn thay, bà bất tử và không thể chết nên sau đó tiếp tục lớn lên trong dạ dày Kronos. Khi Zeus, em trai của Demeter, thoát nạn và trưởng thành, Zeus đã lừa Cronus uống một hỗn hợp rượu và mù tạt, khiến ông ta nôn thốc nôn tháo những đứa con đã nuốt chửng. Demeter là người cuối cùng được nôn ra. Bà tham gia vào cuộc chiến Titanomachy, chiến đấu bên cạnh các vị thần Olympus và giành chiến thắng. Sau đó, Demeter chính thức trở thành một trong các vị thần Olympus. Dù cả Poseidon và Zeus đều mong muốn lấy Demeter làm vợ, bà đã từ chối cả hai. Tuy nhiên, sau này bà đã có những mối quan hệ với cả hai vị thần.
Con ngựa cái
Một ngày nọ, Poseidon đã đến để cố gắng ép Demeter phải quan hệ với mình. Để chạy trốn khỏi vị thần đại dương, Demeter đã tự biến mình thành một con ngựa cái. Ban đầu Poseidon cảm thấy bối rối, nhưng sau đó ông cũng biến mình thành một con ngựa giống đực. Kết quả của cuộc giao hoan này là sự ra đời của hai đứa con Arion và Despoina.
Con cái
- Persephone (với Zeus)
- Areion và Despoine (với Poseidon)
- Ploutos (với Iasion)
- Khrysothemis (với Karmanor)
Quyền lực và sức mạnh
Demeter cai quản mùa màng, nông nghiệp và sẽ trừng phạt những ai mà bà không ưa bằng nạn đói. Bà còn kiểm soát các mùa nên có thể thay đổi khí hậu và trạng thái của trái đất. Bà cũng là nữ thần Tình mẫu tử nên sẽ ban phước cho việc mang thai của con người, giúp họ có một thai kỳ thuận lợi hoặc không. Khi ở cùng Persephone, trái đất trở nên ấm áp và trù phú, nhưng lúc con gái trở về Địa ngục của Hades, thế giới trở nên tối tăm và cằn cỗi. Đây chỉ là một trong những ví dụ cho thấy quyền lực của Demeter có thể ảnh hưởng trực tiếp đến trái đất.
Demeter cũng sở hữu nhiều quyền năng huyền bí, chủ yếu là điều khiển việc thu hoạch cây cối, đặc biệt là ngũ cốc. Người ta đã suy đoán rằng cảm xúc của bà có thể liên quan đến mùa màng: mùa màng bội thu khi bà vui vẻ, hạn hán xảy ra khi bà buồn bã. Demeter có khả năng vượt qua rào cản không gian giữa các thế giới và thay đổi hình dạng với dáng vẻ chủ yếu là một người phụ nữ lớn tuổi. Bà có thể triệu hồi lời nguyền, như khi bà nguyền rủa Vua Erysichthon với cơn đói vô tận, đồng thời ban tặng sức mạnh cho những người có tài năng phép thuật biết cách triệu hồi bà.
Demeter có thể di chuyển giữa các thế giới và biến hình để xuất hiện dưới dạng không thể nhìn thấy, hiện ra trước con người. Trên trái đất, khi cần, bà sẽ biến hóa khổng lồ, tạo vẻ uy nghiêm trước người phàm. Khả năng điều khiển thời tiết của bà không mạnh mẽ như thần Zeus hay Poseidon; bà có thể gọi mưa nhưng không thể tạo ra bão hay giông tố.
Hình thái của Demeter đôi khi bị ảnh hưởng bởi thời tiết. Vào mùa gặt trù phú nhất trong năm, bà hiện ra như một nữ thần tràn đầy sức sống, với tất cả quyền năng vĩnh cửu và sắc đẹp trẻ mãi không già. Vào mùa thu và đông, bà trở thành một người phụ nữ già cỗi, nhưng vẫn đầy sức mạnh. Quay lại xuân hè, bà trở về hình dáng thật. Tương tự, khi bà đến những nơi đang phải chịu đựng hạn hán, sâu bệnh hay ô nhiễm, diện mạo của bà cũng phản ánh điều đó. Bằng cách sử dụng năng lượng nguyên thủy mạnh mẽ từ Gaea, bà có thể phục hồi sức sống, sự thịnh vượng và phì nhiêu cho đất đai.
Là nữ thần của nông nghiệp, Demeter có quyền lực tuyệt đối với tất cả loài cây. Bà thường ban phước lành cho trái đất, giúp cây cối nảy mầm ở những nơi trước đây không thể phát triển. Thậm chí, chỉ cần ở gần, bà cũng có thể giúp cây cối lớn lên mạnh mẽ.
Demeter có khả năng điều khiển các mùa, biến mùa đông thành mùa xuân, hè và thu.
Sự thật thú vị
- Người La Mã sử dụng tên Latin của bà để tạo thành từ “cereal” (ngũ cốc).
