BELLEROPHON

Gia đình

Bellerophon là con trai của nữ phàm nhân Eurynome (hoặc Eurymede) và thần Poseidon nhưng được nuôi dưỡng bởi cha nuôi Glaukos. Ông có một người anh em là Deliades (còn được gọi là Peiren hoặc Alcimenes).

Bellerophon kết hôn với Philonoe, con gái của vua Iobates xứ Lycia, và có ba người con: Isander (hay Peisander), Hippolochus và Laodamia (còn gọi là Deidamia hoặc Hippodamia). Philonoe còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như Alkimedousa, Cassandra, Anticleia hoặc Pasandra.

Trong một số phiên bản khác, Bellerophon còn có một người con trai tên Hydissos với Asteria, con gái của Hydeus.

Thần thoại

Trong Iliad (khúc VI, câu 155–203), cháu trai của Bellerophon là Glaucus (được đặt theo tên cụ của mình) đã kể lại câu chuyện về tổ tiên. Theo đó, cha của Bellerophon là Glaucus, vua xứ Potniae và là con trai của Sisyphus. Cháu nội của Bellerophon, Sarpedon và Glaucus trẻ, đã tham gia vào cuộc Chiến tranh thành Troy.

Trong Ethnica của Stephanus xứ Byzantium, có một phả hệ liên quan đến Chrysaor (“Người mang thanh kiếm vàng”), cho rằng ông là con trai của Glaucus (con trai Sisyphus), khiến ông trở thành một hình ảnh phản chiếu của Bellerophon. Tuy nhiên, Chrysaor không có câu chuyện thần thoại nào ngoài nguồn gốc của mình: khi Perseus chém đứt đầu Medusa, từ vết cắt, hai đứa con của bà với Poseidon—Chrysaor và Pegasus—được sinh ra. Từ thời khắc đó, Chrysaor gần như biến mất khỏi thần thoại, trong khi Pegasus tiếp tục câu chuyện của mình, đặc biệt là khi đến suối Pirene, nơi nó bị Bellerophon thuần hóa.

Lưu đày ở Argos

Cuộc hành trình dũng cảm của Bellerophon bắt đầu theo cách quen thuộc: bằng một cuộc lưu đày. Trong một số phiên bản, ông đã giết anh trai mình—người có tên là Deliades, Peiren hoặc Alcimenes. Một phiên bản khác kể ông vô tình giết một công dân hoặc quý tộc Corinth tên là “Belleros” hoặc “Belleron” trong lúc luyện tập ném dao với bạn bè. Chính sự kiện này dẫn đến việc ông đổi tên từ Hipponous thành Bellerophon, nghĩa là “kẻ sát hại Belleros”.

Để chuộc lỗi, Bellerophon phải tìm đến vua Proetus, vị vua của Tiryns—một trong những thành trì của người Achaean tại Argolid. Proetus, với tư cách là vua, đã thanh tẩy tội lỗi cho Bellerophon. Tuy nhiên, vợ của Proetus—tên Anteia hoặc Stheneboea—lại đem lòng yêu ông. Khi bị Bellerophon từ chối, bà tức giận và vu oan ông có ý đồ xấu với mình.

Vua Proetus, dù tức giận, không thể giết một vị khách do quy tắc xenia (lòng hiếu khách thiêng liêng). Thay vào đó, ông đày Bellerophon đến xứ Lycia, giao cho ông một bức thư niêm phong gửi đến nhạc phụ của mình, vua Iobates. Bức thư ghi rằng: “Xin hãy loại bỏ kẻ mang thư này khỏi thế giới: hắn đã cố làm nhục vợ ta, con gái của ngài.”

Vua Iobates tiếp đón Bellerophon bằng một bữa tiệc kéo dài chín ngày trước khi mở thư. Sau khi đọc nội dung, ông cũng e ngại sự trừng phạt của Erinyes (các nữ thần báo thù) nếu giết hại một vị khách. Vì vậy, ông nghĩ ra một cách khác: giao cho Bellerophon một nhiệm vụ gần như bất khả thi—tiêu diệt Chimera, một con quái vật thở ra lửa, có thân dê, đầu sư tử và đuôi rắn, đang hoành hành ở vùng Caria lân cận.

Trên đường đến Caria, Bellerophon gặp nhà tiên tri nổi tiếng xứ Corinth, Polyeidos. Ông ta khuyên ông rằng để giành chiến thắng, ông sẽ cần có sự trợ giúp của thần mã Pegasus huyền thoại.

Thuần phục Pegasus

Để có thể điều khiển con thần mã Pegasus hoang dã, nhà tiên tri Polyeidos khuyên Bellerophon ngủ lại trong đền thờ Athena. Khi đang say giấc, ông mơ thấy nữ thần Athena đặt một chiếc dây cương vàng bên cạnh mình và nói:

“Sleepest thou, prince of the house of Aiolos? Come, take this charm for the steed and show it to the Tamer thy father as thou makest sacrifice to him of a white bull.”

Hỡi hoàng tử dòng dõi Aiolos, sao còn ngủ? Hãy cầm lấy bùa hộ mệnh này cho chiến mã, rồi dâng lên Người Thuần Phục—cha ngươi—một con bò trắng làm lễ hiến tế.

Khi tỉnh dậy, Bellerophon phát hiện chiếc dây cương vẫn ở đó và hiểu rằng mình cần tiếp cận Pegasus khi nó đang uống nước. Ông hỏi Polyeidos cái giếng con ngựa thường lui tới và nhà tiên tri đã chỉ ông đến giếng Pirene—một dòng nước không bao giờ cạn trên thành trì Corinth, quê hương của Bellerophon.

Bellerophon đã thành công trong việc thuần hóa Pegasus, cưỡi nó bay trở lại Lycia, nơi con quái vật Chimera đang hoành hành.

Một số phiên bản khác kể Athena đã trực tiếp mang Pegasus đến, được thuần phục và đeo dây cương sẵn. Có truyền thuyết còn nói chính Poseidon—vị thần thuần phục ngựa, và cũng là cha thực sự của Bellerophon—đã mang Pegasus đến cho con trai mình, theo cách hiểu của Pausanias.

Tiêu diệt Chimera

Khi Bellerophon đến Lycia để đối đầu với con quái vật hung tợn Chimera, ông nhận ra ngay cả khi cưỡi Pegasus, ông vẫn không thể gây thương tổn cho nó. Tuy nhiên, khi cảm nhận được hơi thở rực lửa của Chimera, ông chợt nảy ra một ý tưởng táo bạo.

Bellerophon lấy một khối chì lớn và gắn nó vào đầu ngọn giáo của mình. Sau đó, ông cưỡi Pegasus bay thẳng về phía Chimera, đưa ngọn giáo ra xa nhất có thể. Trước khi thoát khỏi tầm tấn công của con quái vật, ông đâm khối chì vào sâu trong cổ họng của nó. Ngọn lửa dữ dội mà Chimera phun ra làm tan chảy khối chì khiến nó bịt kín đường thở của quái thú. Nó ngạt thở mà chết.

Một số tác phẩm gốm đỏ thời Hy Lạp cổ đại còn mô tả Bellerophon không dùng giáo mà cầm cây đinh ba của Poseidon để tiêu diệt Chimera.

Trở về gặp Iobates

Khi Bellerophon trở về với chiến thắng vinh quang, vua Iobates không tin ông thực sự đã tiêu diệt Chimera. Để thử thách thêm, nhà vua giao cho Bellerophon một loạt nhiệm vụ nguy hiểm khác. Ông được sai đi chiến đấu với người Amazon, những nữ chiến binh thiện chiến không thua kém đàn ông. Ông đã đánh bại họ bằng cách cưỡi Pegasus và ném đá tấn công từ trên cao. Một số phiên bản kể lại trước đó, ông đã chạm trán với tộc Solymi. Sau đó, Bellerophon phải đối đầu với tên cướp biển Caria là Cheirmarrhus cùng đồng bọn, những kẻ cố phục kích ông nhưng đều bị tiêu diệt. Khi nhà vua sai cận vệ hoàng gia tấn công ông, Bellerophon cầu khẩn cha mình là Poseidon. Vị thần biển cả khiến nước lũ tràn ngập cánh đồng Xanthus sau lưng Bellerophon, tạo lợi thế cho ông. Khi quân đội của nhà vua không thể chống cự, các cung nữ trong cung điện lao ra, kéo váy áo lên cao để cố làm ông xấu hổ. Không muốn bất kính với họ, Bellerophon rút lui.

Nhìn thấy sự dũng mãnh và lòng chính trực của Bellerophon, Iobates quyết định chấp nhận ông. Nhà vua tiết lộ nội dung bức thư mà Proetus gửi, cuối cùng cho phép Bellerophon kết hôn với công chúa Philonoe, em gái của Anteia. Ông còn chia nửa vương quốc của mình cho vị anh hùng trẻ tuổi. Philonoe sau đó sinh ra Isander (Peisander), Hippolochus và Laodamia. Laodamia kết duyên với thần Zeus và sinh ra Sarpedon, nhưng không may bị nữ thần Artemis giết chết.

Bay lên Olympus và cú ngã định mệnh

Danh tiếng của Bellerophon ngày càng vang xa, nhưng lòng kiêu ngạo cũng theo đó mà lớn dần. Ông tin rằng chiến thắng trước Chimera đủ chứng minh bản thân xứng đáng sánh ngang với các vị thần nên quyết định cưỡi Pegasus bay lên đỉnh Olympus. Hành động ngạo mạn này khiến Zeus nổi giận. Vị thần tối cao sai một con ruồi trâu (gadfly) đốt Pegasus khiến con chiến mã hoảng loạn và hất Bellerophon rơi thẳng xuống trần gian, kết thúc cuộc đời đầy hào quang nhưng cũng không kém phần bi kịch của ông. Pegasus tiếp tục bay lên Olympus an toàn, nơi Zeus giữ nó lại làm ngựa chở sấm sét.

Một số dị bản khác kể rằng Bellerophon không chết ngay lập tức mà rơi xuống đồng bằng Aleion (tức “Vùng đất lang thang”) ở Cilicia. Tại đây, ông bị mù sau khi ngã vào bụi gai và sống trong nỗi thống khổ, “tự gặm nhấm linh hồn mình” cho đến khi qua đời.