ASTERIA

Nguồn gốc

Các mối liên hệ

Asteria được ghi nhận từ thế kỷ thứ VIII TCN, xuất hiện trong Theogony của Hesiod, một tác phẩm ghi chép phả hệ của các vị thần. Tại đây, gia đình bà được liệt kê gồm có cha mẹ, em gái (Leto) và con gái (Hecate). Tuy nhiên, Hesiod không đề cập đến việc Asteria biến thành Delos. Trên thực tế, Hesiod không biết đến câu chuyện Hera truy đuổi Leto vì ông ghi chép mối quan hệ giữa Leto và Zeus trước khi Zeus kết hôn với Hera.

Việc Asteria trở thành Delos được giới thiệu lần đầu bởi tác giả Pindar. Trong một đoạn thơ ca đã mất một phần, Pindar viết Zeus theo đuổi Asteria (có lẽ là với mục đích yêu đương, nhưng không thể xác minh do mất văn bản) và bà bị ném xuống biển, trở thành hòn đảo nổi Ortygia, mà trong những bài thánh ca khác, hòn đảo này được đồng nhất với Delos. Tuy nhiên, ở nhiều tác phẩm, Pindar lại gọi Ortygia là chị em với Delos và còn có một hòn đảo nhỏ gần đó có tên Rhenia.

Sau này, nhà thơ Hy Lạp Callimachus sử dụng tư liệu của Pindar làm nguồn cho bài Thánh ca Delos (Hymn to Delos), trong đó ông tập trung vào câu chuyện của hòn đảo và cách Asteria lao xuống biển để tránh bị Zeus cưỡng ép. Điểm khác biệt chính là mức độ chủ động mà hai nhà thơ dành cho Asteria:

• Ở Pindar, bà bị ném xuống biển một cách bị động như một hình phạt.
• Ở Callimachus, bà chủ động chọn biển để thoát khỏi Zeus, và sau đó chống lại lệnh của Hera khi cho Leto nơi trú ẩn.
• Tuy nhiên, cả hai đều không đề cập đến việc Asteria hóa thành chim cút (quail), điều này chỉ xuất hiện trong các văn bản muộn hơn.

Bài Homeric Hymn to Apollo, một tác phẩm sớm hơn Pindar và Callimachus, cũng kể về hành trình khó khăn của Leto và sự ra đời của Apollo nhưng không có bất kỳ chi tiết nào cho thấy quá khứ của Delos, hay Delos và Asteria là một. Bài ca cũng không trực tiếp nói Hera là lý do khiến Leto khó tìm được nơi sinh nở, là yếu tố được làm rõ ràng hơn trong những phiên bản sau. Callimachus, mặc dù kể về Asteria, cũng không nhắc đến mối liên kết huyết thống giữa bà và Leto, trái ngược với Hesiod, người khẳng định họ là chị em nhưng không liên kết Asteria với Delos.

Trong thần thoại Hy Lạp, việc biến thành một tảng đá được xem là số phận không có hậu nhưng có một khuôn mẫu thường thấy là những nữ anh hùng – người tình của các vị thần – biến thành đảo. Tương tự, các hòn đảo, giống như thành phố, thường được nhân cách hóa như nữ thần hoặc anh hùng nhỏ.

Delos và Ortygia

Mặc dù hòn đảo mà Asteria biến thành nó và nơi cặp song sinh được sinh ra sau khi Asteria thường được coi là một địa điểm và được gọi bằng nhiều tên khác nhau như Delos hay Ortygia, một số tín ngưỡng phân biệt hai hòn đảo này, trong đó Delos là nơi Apollo chào đời, còn Ortygia là nơi sinh của Artemis. Ortygia cũng là một danh hiệu của Artemis, thể hiện sự gắn kết của bà với loài chim cút. Theo truyền thuyết, Ortygia được đổi tên thành Delos sau khi Apollo ra đời, nhằm thống nhất hai cái tên cho cùng một địa điểm. Tuy nhiên, vào thời gian chưa bị gộp với Delos, Ortygia được xác định là một hòn đảo nhỏ ngoài khơi Sicilia nằm gần Tiểu Á, hoặc là chính Rhenia – một đảo nhỏ nằm cạnh Delos.

Gia đình

Tất cả các nguồn tài liệu sau này đều cho rằng Asteria là con gái của các Titan nguyên thủy Phoebe và Coeus, và là chị gái của Leto. Trước khi Cronus bị lật đổ dưới tay các con của ông, Asteria kết hôn với Perses, một trong những người anh họ của bà, và sinh ra đứa con duy nhất tên là Hecate. Trong một phiên bản được ghi lại bởi Musaeus, Zeus mới là cha của Hecate chứ không phải Perses. Theo phiên bản này, Zeus đã giữ Asteria làm người tình của mình trong một thời gian trước khi giao bà cho Perses.

Thần thoại

Zeus và Delos

Asteria là một cư dân của Olympus sau cuộc chiến Titanomachy. Cũng giống như em gái Leto, Asteria được Zeus yêu mến. Sau khi Zeus khiến Leto mang thai, sự chú ý của ông lại chuyển sang Asteria. Dù đã bị Asteria từ chối, Zeus vẫn tiếp tục theo đuổi bà dưới dạng con đại bàng. Để tránh sự quấy rối của thần, Asteria biến thành một con gà gô (tiếng Hy Lạp cổ: ὄρτυξ, órtux) và nhảy xuống Biển Aegea. Tại đây, Asteria tự hóa thành hòn đảo Asteria hay còn gọi là đảo gà gô Ortygia. Hòn đảo này trong các nguồn cổ đại được mô tả là trôi nổi hoặc bị ẩn dưới biển, vô cùng nhỏ bé và cằn cỗi.

Hòn đảo này sau đó được nhận diện là Delos, nơi duy nhất trên Trái đất sẵn sàng tiếp nhận Leto, khi bà mang thai con của Zeus và bị Hera truy đuổi. Hera đã cấm mọi nơi không được cho phép Leto trú ẩn và còn sai Ares, Iris thực thi giám sát, đánh đuổi. Tuy nhiên, Delos đã thách thức Hera và đón nhận Leto. Theo Hyginus, Leto được gió Bắc Boreas đưa đến đảo nổi này theo lệnh của Zeus trong lúc Python đuổi theo bà. Tại đây, bà bám vào một cây ô liu và sinh ra cặp song sinh.

Mặc dù Hera rất tức giận vì Asteria thách thức bà và cho phép Leto sinh ra các đứa con của Zeus, Hera lại không gây sức ép cho Asteria. Bà tôn trọng Asteria vì đã không ngủ với Zeus khi ông tán tỉnh mà thay vào đó, nữ Titan đã chọn biển cả, như vậy không làm ô nhục thêm cuộc hôn nhân của Hera. Ngoài ra, nhờ là con gái của hai vị Titan nguyên thủy, Asteria có khả năng chống đối mệnh lệnh của Hera.

Trước đây, hòn đảo của Asteria chưa có tên cụ thể vì nó bị ẩn dưới sóng nước. Sau khi Apollo ra đời, ông cố định hòn đảo với đáy biển, khiến nó không còn trôi nổi, hiện diện rõ ràng với thế giới và có tên cụ thể là Delos. Ngoài ra, Cynthus và Cynthia, hai danh hiệu phổ biến của hai vị thần sinh đôi trong thời cổ, có nguồn gốc từ Mt Cynthus, một ngọn núi trên đảo.

Những dị bản khác

Nhà thơ Hy Lạp Nonnus sống vào khoảng thế kỷ 4 hoặc 5 kể lại rằng, sau khi Asteria biến thành một con gà gô và nhảy xuống biển để thoát khỏi sự theo đuổi của Zeus, bà tiếp tục bị Poseidon tán tỉnh. Trong cơn mê đắm dục vọng, ông đuổi theo nữ thần trinh khiết khắp biển cả, phiêu dạt không ngừng trước những cơn gió đổi chiều. Vì thế, bà tự biến mình thành hòn đảo hoang Delos với sự trợ giúp của cháu trai Apollo, người sau đó đã neo chặt bà vào sóng nước khiến bà bất động. Câu chuyện này chỉ xuất hiện trong tác phẩm của Nonnus và có thể là do ông sáng tạo ra.

Trong một phiên bản hiếm và không chính thống, Asteria có với Zeus đứa con Heracles. Người Phoenician hiến tế những con gà gô cho Heracles vì khi ông đi đến Libya và bị Typhon giết chết, Iolaus đã mang một con gà gô đến bên ông, đặt nó gần bên để ông ngửi mùi và sống lại.

Bằng chứng cho sự kiện Asteria tham gia vào Gigantomachy (Cuộc chiến giữa thần và gã khổng lồ) được thể hiện trong phù điêu Gigantomachy trên Bàn thờ Pergamon. Tại đây, Asteria được khắc họa đang chiến đấu chống lại các gã khổng lồ bên cạnh mẹ bà, Phoebe.