Oceanus hay Okeanos (tiếng Hy Lạp cổ đại: Ὠκεανό) là một Titan, con trai của Uranus và Gaia, có vợ là em gái Titan Tethys. Ông là cha của các vị thần sông cùng các Oceanid (các nữ thần biển). Oceanus được miêu tả như một dòng sông vĩ đại bao quanh toàn bộ thế giới.
| Oceanus | |
 |
|
| Tên La Mã | Ogenus |
| Hiện thân cho | Dòng sông Okeanos bao quanh Trái Đất, sông, giếng, suối, dòng hải lưu và mây mưa |
| Bạn đời | Tethys |
| Gia đình | Uranus và Gaia (cha mẹ); các Titans, Hecatoncheires và Cyclopes |
| Con cái |
Nhiều vị thần sông như Achelous, Alpheus và Scamander Nhiều Oceanids (nữ thần đại dương) như Callirhoe, Clymene, Eurynome, Doris, Idyia, Metis, Perseis và Styx. |
| Nơi ở |
Sông Okeanos |
Phả hệ
Oceanus là con cả trong số các con Titan của Uranus và Gaia. Hesiod liệt kê các em trai em gái Titan của Oceanus bao gồm Coeus, Crius, Hyperion, Iapetus, Theia, Rhea, Themis, Mnemosyne, Phoebe, Tethys, và Cronus. Oceanus kết hôn với người em gái Tethys và có với bà vô số con trai – các thần sông, và các con gái – những Oceanids.
Theo Hesiod, Oceanus sinh ra đến ba nghìn thần sông. Trong số này có:
- Thần sông Achelous, đại diện cho con sông lớn nhất ở Hy Lạp, là người gả con gái của mình cho Alcmaeon và bị Hercules đánh bại trong một trận đấu vật để giành quyền cưới Deianira.
- Alpheus, người yêu nàng tiên nữ Arethusa và truy đuổi cô đến Syracuse. Tại đây, cô được Artemis biến thành một dòng suối để thoát khỏi Alpheus.
- Scamander, vị thần đứng về phía người Troy trong cuộc chiến thành Troy, đã nổi giận khi Achilles làm ô uế dòng sông của mình bằng cách thả nhiều xác chết của binh sĩ Troy nên đã khiến dòng sông dâng nước và suýt dìm chết Achilles.
Oceanus cũng có hơn ba nghìn Oceanids (các nữ thần suối, hồ, và đại dương). Những Oceanids nổi bật chính là:
- Metis, người vợ đầu tiên của Zeus và là mẹ của Athena. Zeus đã nuốt chửng bà khi bà đang mang thai Athena nhằm phá bỏ lời tiên tri rằng con bà sẽ lật đổ cha nó.
- Eurynome, người vợ thứ ba của Zeus và là mẹ của ba nữ thần Charites gồm Aglaea (Ánh sáng), Euphrosyne (Niềm vui) và Thalia (Sự tươi mới).
- Doris, vợ của Nereus và mẹ của các Nereids (nữ thần biển).
- Callirhoe, vợ của Chrysaor – con trai của Poseidon và Medusa và mẹ của người khổng lồ ba đầu Geryon – xuất hiện trong nhiệm vụ ăn cắp đàn bò của Hercules.
- Clymene, vợ của Titan Iapetus, sinh ra các Titan như Atlas, Menoetius, Prometheus, và Epimetheus.
- Perseis, vợ của thần Mặt trời Helios và mẹ của nữ thần Phù thủy Circe và Aeetes – vua xứ Colchis.
- Idyia, vợ của Aeetes và mẹ của Medea, nữ phù thủy gắn liền câu chuyện của vị anh hùng Jason.
- Styx, hiện thân cho dòng sông lớn ở Thế giới ngầm, vợ của Pallas – con trai Titan Crius và mẹ của Zelus (Ghen tị), Nike (Chiến thắng), Kratos (Sức mạnh) và Bia (Quyền lực).
Theo Theogony của Epimenides, Oceanus với Gaia sinh ra Harpies và Triptolemus với Gaia. Trong bài thơ Dionysiaca của Nonnus, các hồ nước được định nghĩa là “những người con gái lỏng lẻo tách ra từ Oceanus”. Ông cũng được cho là cha của Cercopes với một trong các con gái của mình là Theia.
Thần thoại
Theo nhà thơ Hy Lạp vĩ đại Hesiod, lúc Cronus, Titan nhỏ tuổi nhất, lật đổ Uranus để trở thành kẻ thống trị vũ trụ, không có bất kỳ Titan nào tham gia cuộc tấn công này. Tuy nhiên, theo nhà thần thoại học Apollodorus, tất cả các Titan—ngoại trừ Oceanus—đã tham gia cùng Cronus chống lại cha. Nhà triết gia Proclus, trong chú giải về tác phẩm Timaeus của Plato, trích dẫn một số dòng thơ (có lẽ thuộc thần thoại Orphic) có chi tiết Oceanus bộc lộ sự tức giận, tự hỏi liệu ông có nên tham gia cùng Cronus và các Titan khác trong cuộc tấn công này hay không. Và thực sự, Oceanus đã không nhúng tay vào.
Oceanus cũng không có mặt trong Titanomachy, cuộc chiến vĩ đại giữa Cronus và Zeus để giành quyền kiểm soát vũ trụ. Sau chiến tranh, mặc dù Cronus và các Titan khác bị giam cầm, Oceanus vẫn được tự do. Trong tác phẩm của Hesiod, Oceanus cử con gái mình là Styx, cùng các con của bà là Zelus, Nike, Cratos và Bia đứng về phe Zeus chống lại Titan. Trong Iliad, Hera kể rằng khoảng thời gian này, bà được gửi đến chỗ Oceanus và Tethys để đảm bảo an toàn.
Trong tác phẩm Prometheus Bound của Aeschylus, Oceanus sau đó đến thăm cháu mình là Titan Prometheus, người đang bị Zeus trừng phạt vì tội lấy trộm lửa thiêng chia cho phàm nhân. Oceanus cưỡi trên một con ngựa có cánh, bày tỏ sự đồng cảm với cảnh ngộ của Prometheus và mong muốn giúp đỡ ông nếu có thể. Tuy nhiên, Prometheus mỉa mai Oceanus và hỏi:
“How did you summon courage to quit the stream that bears your name and the rock-roofed caves you yourself have made …”
Làm sao ngài có đủ can đảm rời khỏi dòng suối mang tên ngài và những hang động mái đá do chính ngài tạo nên…
Oceanus khuyên Prometheus nên khiêm nhường trước vị chúa tể mới là Zeus để tránh làm tình cảnh tồi tệ hơn. Nhưng Prometheus lại đáp:
“I envy you because you have escaped blame for having dared to share with me in my troubles.”
Ta ghen tị với ngài vì ngài đã thoát khỏi sự trách móc dù dám muốn chia sẻ những rắc rối cùng ta.
Theo triết gia Hy Lạp Pherecydes, khi Hercules đang du hành trên chiếc cốc vàng của Helios để đến Erytheia lấy đàn gia súc của Geryon, Oceanus khiêu khích Hercules và tạo ra những cơn sóng lớn làm chao đảo chiếc cốc. Nhưng vị anh hùng đe dọa bắn Oceanus bằng cung tên khiến ông sợ hãi và buộc ngừng lại.
